Heveadorp

HEVEADORP


Via de links op deze pagina vindt u meer informatie over de geschiedenis van Heveadorp, boeken en films over het dorp en suggesties voor wandelingen.

Algemeen

Heveadorp is een van de zes woonkernen binnen de gemeente Renkum. Het dorp ligt in het dal van de Seelbeek. Dit dal ligt in de stuwwal die de zuidgrens van de Veluwe vormt. De omgeving is erg bosrijk. Op de stuwwal ten oosten van Heveadorp bevinden zich de Valkeniersbossen en de Westerbouwing. In de uiterwaard ten oosten van Heveadorp bevindt zich het veer naar Driel. Op de stuwwal ten westen van Heveadorp bevindt zich het Landgoed Duno met de bekende Hunnenschans. In de uiterwaard ten westen van Heveadorp bevinden zich het Kasteel Doorwerth en de Drielse stuw met sluizen. Ten noorden van Heveadorp ligt het centrum van Doorwerth, naar het zuiden ligt de Nederrijn.

Geschiedenis

Vroege geschiedenis

Tot de in de vroege Middeleeuwen bevond zich nabij het Seelbeekdal een doorwaadbare plaats in de Nederrijn en om die reden vormde het dal al in de Romeinse tijd deel van een handelsroute tussen Nijmegen en de Veluwe.[2] De Seelbeek wordt voor het eerst genoemd in het jaar 839 bij de schenki
ng van een Hof aan de Seelbeek aan het klooster van Lorsch door ene Magofrid. [3] Uit de vondst van grote hoeveelheden potscherven blijkt dat zich in die tijd langs de Seelbeek ook een pottenbakkerij bevond. In de middeleeuwen lagen twee hoven langs de beek. Eén daarvan is nog op een kaart van 1616 te zien. Bij de aanleg van twee vijvers bij de bron van de beek (ten noorden van de Oude Oosterbeekseweg) werden in 1907 de restanten van een hoeve met toren en ophaalbrug blootgelegd. De restanten van de toren vormen nu een eilandje in de bovenste vijver.[4] Deze hoven kwamen in bezit van Kasteel Doorwerth en vanaf 1700 vormde de Seelbeek de grens van de heerlijkheid Doorwerth. In 1888 werden het Seelbeekdal en landgoed Duno verkocht aan de rijke grootgrondbezitter Willem Scheffer. Hij begon in het dal de modelboerderij het Huis ter Aa, genoemd naar “het Gat van ter Aa”, een oude naam voor het stuk land onderaan het Seelbeekdal.[5] Deze modelboerderij was een ideëel bedrijf en men zegt dat de koeien in deze modelboerderij beter werden behandeld dan de arbeiders aan het einde van de 19e eeuw. Het enige wat in het huidige Heveadorp herinnert aan de modelboerderij is het in 2018 gerestaureerde waterfiltergebouw, een gemeentelijk monument.

Het ontstaan van Heveadorp

De modelboerderij ging failliet waarna Odo van Vloten (Deventer, 1860 – Doorwerth, 1931) in 1914 het dal en de Duno kocht. Hij verkocht al in 1915 het terrein van de modelboerderij aan rubberfabrikant Dirk Frans Wilhelmi (1877 – 1936), eigenaar van de Heveafabriek.[6] Hevea is de Latijnse naam voor de rubberboom (Hevea brasiliensis). Deze fabriek maakte rubberen producten, zoals banden en laarzen.

Ook Wilhelmi was een maatschappelijk ondernemer avant la lettre. In 1916 stichtte hij Heveadorp als woonkern voor de werknemers van de fabriek, bestaande uit 83 woningen voor de arbeiders en 14 woningen voor het hogere personeel. De meeste van deze huizen zijn gebouwd in Engelse landhuisstijl met een rieten dak. Ook nu nog zijn deze huizen beeldbepalend voor het aanzicht van en de sfeer in het dorp. De huizenblokken werden vernoemd naar de Indische eilanden waar de rubber vandaan kwam: Sumatra, Java, Celebes en Borneo.[7]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de April-meistakingen in 1943 werden verschillende werknemers en leidinggevenden van de Hevea-fabriek gefusilleerd door de Duitsers omdat zij gehoor hadden gegeven aan de oproep van de Nederlandse regering in ballingschap om het werk neer te leggen. Ook verloren gedurende de oorlog drie Joodse inwoners van Heveadorp het leven in concentratiekampen. Gedurende de Slag om Arnhem maakte Heveadorp samen met Oosterbeek en een deel van Arnhem deel uit van het gebied dat door de Britse 1e Luchtlandingsdivisie was bezet. Onder andere John Frost en zijn bataljon trokken door Heveadorp op weg naar de Arnhemse brug. Bij de heftige gevechten raakte het dorp zwaar beschadigd.

De fabriek werd eind jaren 70 gesloten en afgebroken. Een groot deel van de karakteristieke arbeiderswoningen is blijven staan en er heeft nieuwbouw plaatsgevonden. Momenteel is Heveadorp een zelfstandige plaatsnaam. Per 1 januari 2010 is Heveadorp officieel als zesde dorp aan de gemeente Renkum toegevoegd en heeft het een eigen postcode gekregen. Tot dan toe werd het als wijk van Doorwerth beschouwd.

(bron: Wikipedia)